„სახსოვარი წიგნი“ საქართველოს უკანასკნელი დედოფლის - მარიამის მოძღვრის - ეფრემ ალექსი-მესხიშვილის ერთგვარი უბის წიგნაკია. კერძო შინაარსის მიუხედავად ხელნაწერი ისტორიული წყაროა ბაგრატიონთა სამეფო ოჯახის წევრების რუსეთში ცხოვრება-მოღვაწეობის შესახებ. წიგნს მოსახსენებელი აქვს წამძღვარებული, რომელშიც ჩამოწერილია მეფე გიორგი XIII-ის შვილებისა და მათი ოჯახის წევრების სახელები, მარიამ დედოფალი და ერეკლე მეფის ცოლი დარია (დარეჯან) დედოფალი. აქვეა ეფრემ ალექსეევის პირადი და საეკლესიო ხარჯების სია და სხვადასხვა სახის ჩანაწერი (მის მიერ ჩატარებული წირვების ჩამონათვალი, შემოსავალ-გასავალი, საეკლესიო ინვენტარის, ხატებისა და სამოსის დაწვრილებით აღწერა, საღებავების დამზადების წესები).
- შიფრი:
- 1446/2
- სახელწოდება:
- სახსოვარი წიგნი
- თარიღი:
- [1803-1806 წწ.]
- დათარიღების საფუძველი:
-
ხელნაწერში შესული მასალის შინაარსი.
- ავტორ(ებ)ი:
- გადამწერი/დამწერი:
- გადაწერის ადგილი:
- ფურცლების რაოდენობა:
- 29
- დაუწერელი ფურცლები:
- 5v, 7v, 8r, 20v, 22v, 23r-v
- დამწერლობის სახეობა:
- ფორმა:
- მასალა:
- თემატიკა
- ყდა:
-
ხელნაწერს აქვს მუყაოს ყდა.
- ზომები
-
ყდის:
163x96
ქაღალდის:
157x90
ტექსტის:
115x65
სისქე:
10
სტრიქონებს შორის მანძილი:
6
- არშიები
-
ზედა:
14
ქვედა:
24
მარცხენა:
13
მარჯვენა:
18
- სტრიქონების რაოდენობა:
- 8/12/15
- განკანონება/ჭვირნიშანი:
-
აქვს ჭვირნიშანი
- ხელნაწერის მდგომარეობა:
- ძველი რესტავრირებული, დაზიანებული
- გაფორმება:
-
ხელნაწერს ახლავს ღვთისმშობლის მცირე ზომის მინიატურა რუსული განმარტებითი წარწერით, ჩასმული მედალიონში.
მინიატურის ზომა 34x34. 1r-ს ტექსტი ჩასმულია უბრალო შავი ფერის ჩარჩოში.
- დასაწყისი:
-
წელსა 1803 ქალაქიდამ წამოველ რუსეთისაკენ მისის უწმიდესობის შენდობით. მაისის ია წელსა ჩყგ. დედოფალს ვეახელ სტავრაპოლს. მაისს კთ, იუნის იზ მოვედით ბელაღოროდს (7v).
-
,,ეს უბით სატარებელი ან შინ საქონი სახსოვარი წიგნი არის ნაქონი და ნაწერიც მღუდლის ეფრემ ალექსეევისა, რომელიც გა[რ]დაიცვალა დეკანოზობაში" (1r, თავფურცელი, გვიანდელი მხედრულით).
ხელნაწერი შეიცავს შემდეგი სახის ჩანაწერებს:
- სამეფო ოჯახის წევრების და მღვდელმთავრების მოსახსენებლები (2r-5r).
- ეფრემ ალექსეევის პირადი და საეკლესიო ხარჯების სია და სხვადასხვა სახის ჩანაწერი (შემოსავალ-გასავალი, საეკლესიო ინვენტარის, ხატებისა და სამოსის დაწვრილებით აღწერა) (7v-12v).
- საღებავების დამზადების წესები (13r-20r).
- მარიამ დედოფლის ბრძანებით დასაყენებელ წირვათა ნუსხა თვეების მიხედვით (27v-29v).
- მოსახსენებელი, რომლის თავდაპირველი სია შესრულებულია ასომთავრული გრაფემებით, პარალელურად კი მიწერილია მხედრულით. მეფის ძეთა სიაში, სადაც მიხაილია მოხსენიებული, მხედრულად წაუწერიათ მირიან.
ცენტრალური სახელმწიფო საისტორიო არქივი, ქართულ ხელნაწერთა კოლექციის აღწერილობა, შედგენილია პროფ. ს. კაკაბაძის და პ. გაგოშიძის მიერ, აკად. კორნელი კეკელიძის რედაქციით, ტ.I, თბილისი, 1949, გვ.2.
ქართულ ხელნაწერთა აღწერილობა, საქართველოს ეროვნული არქივის ხელნაწერთა ფონდი, შეადგინეს და დასაბეჭდად მოამზადეს ქეთევან ასათიანმა, თამარ გაბუნიამ, თეონა გელაშვილმა, მაკა კირვალიძემ, ვერა შენგელიამ, მანანა ჭუმბურიძემ, თბილისი, 2016, გვ.19-21.
ხელნაწერი საისტორიო არქივში შემოვიდა სოფელ ახალქალაქის თეოდორე ტირონის ეკლესიიდან.
ციტირება
სახსოვარი წიგნი. ქართულ ხელნაწერთა აღწერილობა. საქართველოს ეროვნული არქივის ხელნაწერთა ფონდი. თბილისი, 2019. მოამზადეს: ლიკა აბრალავამ, ქეთევან ასათიანმა, თამარ გაბუნიამ, მაკა კირვალიძემ, ვერა შენგელიამ, მანანა ჭუმბურიძემ. http://manuscripts.archive.gov.ge/ka/handwriting/show/4 წვდომის თარიღი:
